در حدود 3 درصد افرد هر جامعه مبتلا به نوعی عقب ماندگی ذهنی می باشد، شناسایی این قبیل کودکان و آموزش و پرورش آنان از ابعاد مختلف حائز کمال اهمیت می باشد. جدای از این درصد تعداد از کودکان و افراد دیگر جامعه مبتلا به اختلال های روانشناختی خفیفی هستند که لازم رسیدگی و پیگیری های مداوم دارد. از آن جایی که داشتن یک عضو مشکل دار دریک خانواده جدایی از سختی های جسمی و روانشناختی که برای خود فرد در بر دارد تک تک اعضای خانواده رادر بر می گیرد و بر هر کدام از اعضایی خانواده با توجه به جایگاهی که نسبت به فرد بیمار دارند تاثیر می گذارد. روانشناس مرکز توانبخشی با اجرای آزمون های روانشناختی و عصبی از کودک یا فرد مراجع به تشخیص مسئله فرد می پردازد و با توجه به مشکل فرد برنامه های منظم و مرتبط با مشکل را تدارک می بیند و همچنان هم زمان به مشاوره و راهنمایی با افراد دیگر خانواده می پردازد که به صورت خانواده درمانی بپردازد. و به طور کلی و ساده تر در این شاخه روانشناسی: رشته ای است که می تواند به محدودیت های یادگیری، عاطفی، شخصیتی، اجتماعی و مشکلات کودکان عقب مانده یا دارای تاخیر ذهنی پی برده و نسبت به رفع آنها با روش های موجود اقدام نموده یا به پیشگیری از مشکلات آتی مبادرت نماید. از جمله اختلالات و مشکلاتی که در مراکز توانبخشی مورد ارزیابی و درمان قرار می گیرد:
1- اختلالات نافذ رشد(اتیسم- آسپرگر- سندرم رت و…)
2- اختلالات یادگیری(اختلال خواندن و نوشتن- اختلال ریاضی)
3- انواع سندرم ها(سندرم دان – سندرم x شکننده- سندرم کلاین فیلتر- سندرم صدای گربه- سندرم ادوارت و…)
4- اختلالات عصبی شناختی
5- اختلالات حرکتی
6- کودکان سازش نیافته یا ناسازگار
7- کودکانی که دچار نارسایی های شنوایی اند.
8- کودکانی که دچار نارسایی های بینایی اند.
9- کودکانی که دارای معلولیت های مضاعف اند.
10- کودکان تیزهوش و پراستعداد
11- کودکانی که به بیماری های مزمن خاص از قبیل بیماری قند، صرع و غیره دچارند.
12- کودکانی که دچار نقص عضو یا فلج مغزی یا حرکتی اند(معلولین جسمی حرکتی).
13- کودکان بیش فعال(AHD)
14- عدم توجه و تمرکز (ADD)
15- اختلالات روانی گفتار(لکنت- آپراکسی یا تشویش گفتار)
موارد و اختلالاتی که مربی روانشناس جهت رفع آنها با گرفتن برنامه جامع از تیم درمان مداخله می نماید.
1- مهارت های خودیاری از قبیل خوردن، نوشیدن و اصلاح روش خوردن و نوشیدن، پوشیدن لباس و نظافت شخصی
2- اطلاعات عمومی شامل: شناخت خود، مفاهیم زمان، اشیاء، حیوانات، وسایل نقلیه، مشاغل، مکان ها و وضعیت های مختلف مکانی ، تقویت مهارت های لامسه، حافظه بینایی و شنیداری، ارتباط جزء و کل
3- پرورش حس بینایی: تشخیص تفاوت و تشابه، شناخت محرک های بینایی، حافظه بینایی
4- پرورش حس شنوایی: تفاوت تشابه صداها، شناخت صداها
5- پرورش حس لامسه: تشخیص تفاوت و تشابه، شناخت اشیاء
6- پرورش حس بویایی: تشخیص تفاوت و تشابه بوها، شناخت بوها
7- پرورش حس چشایی: تشخیص تفاوت و تشابه چشایی، شناخت مزه ها
8- زمینه سازی برای خواندن و نوشتن: جهت یابی، تشخیص تفاوت و تشابه در صدای حروف در کلمه
9- مهارت های حرکتی چشم و دست
10- زمینه درک مفاهیم ریاضی: گروه بندی، ردیف بندی، تقابل یک به یک، درک مفهوم عدد.
11- افزایش مهارت های دستی با توجه به توانایی ها، رغبت هاو علایق کودک ودر حد رفع نیازهای روزمره در ارتباط با خود دیگران و مراحل پیشرفته در مهارت های دستی.
12- فراهم سازی رشد عادات مناسب درخصوص بهداشت فردی و از طریق برنامه های عملی آموزش بهداشت.
13- تسهیل نمودن رشد روابط اجتماعی از طریق برنامه هایی که دانش آموزان بتوانند اینگونه روابط راعملا تجربه کنند (شامل: بازی درمانی، بازی های گروهی و مشارکتی،ایفای نقش در قالب های گوناگون، ورزش صبحگاهی، استخر توپ، شعرخوانی، نمایش خلاق و نقش آفرینی، تماشای کارتون و بازی در فضای باز و استفاده از تاب و سرسره و…)
14- ایجاد زمینه برای کسب تعادل هیجانی و احساس استقلال در مدرسه و خانه از طریق سازمان دهی برنامه های آموزشی که موجبات تحصیل تجربیات موفق و در نتیجه خود پنداری مثبت را فراهم می نماید.(انجام کار شخصی در حد توان مددجو، تقسیم خوراکی بین همکلاسی ها، مشارکت در نظم دهی کلاس ، خوردن و نوشیدن به طور مستقل و با توجه به توانایی کودک، پوشیدن لباس و درآوردن لباس)
15- ارائه مشاوره های خانوادگی به منظور کاهش اضطراب ها و تنش های موجود در خانواده توسط کارشناس ارشد مشاوره مرکز.
16- گردهمایی گروهی خانواده ها و تبادل آگاهی های آنان درخصوص کودکان شان و طرح مسائل و مشکلات خود و بهره گیری از متخصصان کاردرمان، گفتار درمان و مربیان با حضور مدیریت مرکز.